احکامی در مورد وقت نماز

مذهبی(لطفا برای اطلاع از احکام دینی خود فقط به این مطالب اکتفا نکنید و به مرجع تقلید خود رجوع کنید)

این مطالب از پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی) در این پست قرار داده شده است.

س : با توجه به این که آخر وقت نماز عصر، مغرب است و آخر وقت نماز ظهر نزدیک مغرب است به مقداری که برای خواندن نماز عصر به آن نیاز است، می‏خواهم سؤال کنم که منظور از مغرب چیست؟ آیا مراد زمان غروب خورشید است یا زمانی که اذان مغرب طبق افق هر مکانی گفته می‏شود؟
ج: وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است.
س : فاصله زمانی بین غروب خورشید و اذان مغرب چند دقیقه است؟
ج: ظاهر اين است که با اختلاف فصل‏هاى سال تفاوت مى‏کند.
س : من تا دیر وقت سر کارم هستم، به‌طوری که ساعت یازده شب به منزل بر می‏گردم و در هنگام کارهم به خاطر کثرت مراجعه کنندگان وقت خواندن نماز مغرب و عشا را ندارم. آیا خواندن نماز مغرب و عشا بعد از ساعت یازده شب صحیح است؟
ج: اگر از نصف شب به تأخير نيفتد، اشکال ندارد، ولى تلاش کنيد که از ساعت يازده شب به تأخير نيفتد بلکه تا مى‏توانيد نماز را در اول وقت آن بخوانيد.
س : چه مقدار از نماز اگر در وقت ادا واقع شود، نیت ادا صحیح است؟ در صورت شک در این که این مقدار، داخل وقت واقع شده یا خیر، وظیفه چیست؟
ج: وقوع يک رکعت نماز در داخل وقت براى اين که نماز، ادا محسوب شود، کافى است و در صورت شک در اين که وقت لااقل به مقدار يک رکعت باقى است يا خير، نماز را به قصد مافى‏الذمّه بخوانيد.
س : سفارتخانه‏ها و کنسولگری‏های جمهوری اسلامی ایران در خارج، جدول‏های زمانی برای تعیین اوقات شرعی پایتخت‏ها و شهرهای بزرگ تهیه می‏کنند. سؤال این است که تا چه مقدار می‏توان به این جدولها اعتماد کرد؟
ج: معيار در احراز دخول وقت، حصول اطمينان براى مکلّف است، و اگر براى او اطمينان به مطابقت اين جدولها با واقع حاصل نشود، بايد احتياط نموده و صبر کند تا يقين به داخل شدن وقت شرعى نمايد.
س : نظر شما درباره فجر صادق و کاذب چیست؟ و نمازگزار در این مورد چه تکلیفی دارد؟
ج: معيار شرعى در مورد وقت نماز و روزه، فجر صادق است و احراز آن موکول به تشخيص مکلّف است.
س : مسئولین یکی از دبیرستان‏های تمام وقت، نماز جماعت ظهر و عصر را ساعت دو بعد از ظهر، کمی قبل از شروع درسهای شیفت عصر اقامه می‏کنند. علت تأخیر، این است که درسهای شیفت صبح، چهل و پنج دقیقه قبل از ظهر شرعی تعطیل می‏شود و نگهداشتن دانش‏آموزان تا ظهر شرعی مشکل است. با توجه به اهمیت اقامه نماز در اول وقت، نظر شریف خود را در این‌باره بیان فرمایید.
ج: تأخير نماز جماعت براى اين که نمازگزاران در نماز حاضر شوند، با اين فرض که در اول وقت در مدرسه نيستند، اشکال ندارد.
س : آیا باید نماز ظهر بعد از اذان ظهر و نماز عصر بعد از دخول وقت آن خوانده شود؟ و همچنین آیا نماز مغرب و عشا هم باید هر کدام در وقت خود خوانده شوند؟
ج: بعد از داخل شدن وقت دو نماز، مکلّف در خواندن هر دو نماز پشت سر هم به‌صورت جمع و يا خواندن هر يک در وقت فضيلت خود مخيّر است.
س : با توجه به این که امروزه با فراوانی ساعت، یقین به طلوع فجر ممکن است، آیا باید در شبهای مهتابی برای خواندن نماز صبح به مدت پانزده تا بیست دقیقه صبر کرد؟
ج: فرقى بين شبهاى مهتابى و غير مهتابى در طلوع فجر، وقت فريضه صبح و وجوب امساک براى روزه گرفتن نيست، هرچند احتياط در اين زمينه خوب است.
س : آیا مقدار اختلاف اوقات شرعی میان استان‏ها که بر اثر اختلاف افقهای آنها به وجود می‏آید، در اوقات سه گانه نمازهای یومیه به یک اندازه است؟ مثلاً بین دو استان در وقت ظهر بیست و پنج دقیقه تفاوت است، آیا در بقیه وقت‏های نماز هم این اختلاف وجود دارد و به همین مقدار است؟ یا این که مقدار آن در وقت نماز صبح و مغرب و عشا تفاوت می‏کند؟
ج: مجرّد يکى بودن مقدار تفاوت بين دو منطقه در طلوع فجر يا زوال آفتاب يا غروب خورشيد، مستلزم اتحاد در ساير اوقات نيست، بلکه غالباً مقدار اختلاف بين شهرها در اوقات سه گانه با هم تفاوت دارد.
س : خورشید در دانمارک و نروژ در تابستان ساعت چهار صبح طلوع نموده و ساعت ۲۳ غروب میکند و با رعایت ذهاب حمره مشرقیه و بین الطلوعین، باید حدود ۲۲ ساعت روزه گرفته شود. تکلیف من درباره نماز و روزه چیست؟
ج: مکلف باید در مورد اوقات نمازهای یومیه و روزه همان افق محل سکونت خود را رعایت کند، ولی اگر روزه گرفتن بر اثر طولانی بودن روز، غیر مقدور یا حرجی باشد، ادای آن ساقط و قضای آن واجب است.
س : رسیدن نور خورشید به زمین تقریباً هفت دقیقه طول می‏کشد. آیا ملاک پایان وقت نماز صبح، طلوع خورشید است یا رسیدن نور آن به زمین؟
ج: ملاک طلوع خورشيد، ديدن آن در افق مکان نمازگزار است.
س : رسانه‏های گروهی اوقات شرعی هر روز را یک روز قبل از آن اعلام می‏کنند، آیا اعتماد بر آن و بنا گذاشتن بر دخول وقت نماز بعد از پخش اذان از رادیو و تلویزون جایز است؟
ج: اگر براى مکلّف اطمينان به دخول وقت از طريق مذکور حاصل شود، مى‏تواند بر آن اعتماد کند.
س : آیا وقت نماز به مجرد شروع اذان آغاز می‏شود؟ یا این که باید صبر نمود تا اذان تمام شود و سپس شروع به خواندن نماز کرد؟ آیا روزه‏دار جایز است به مجرد شروع اذان افطار نماید یا این که باید صبر کند تا اذان تمام شود؟
ج: اگر اطمينان حاصل شود که اذان از هنگام داخل شدن وقت شروع شده، صبر کردن تا پايان اذان لازم نيست.
س : آیا نماز کسی که نماز دوم را بر اوّلی مقدّم داشته، مثلاً نماز عشا را جلوتر از مغرب خوانده، صحیح است؟
ج: اگر بر اثر اشتباه يا غفلت نماز دوم را مقدّم داشته و بعد از تمام شدن نماز متوجه شده، نماز او صحيح است. ولى اگر عمدى بوده، باطل است.
س : با عرض سلام و تحیت، در آستانه ماه شریف و مبارک رمضان و با توجه به توسعه شهرها وعدم امکان تشخیص دقیق لحظه طلوع فجر، خواهشمند است نظر شریف خود را در مورد زمان امساک برای روزه و اقامه نماز صبح اعلام فرمایید.
ج: مقتضى است که مؤمنين محترم ـ ايّدهم اللّه تعالى ـ جهت رعايت احتياط در مورد امساک روزه و وقت نماز صبح، همزمان با شروع اذان صبح از رسانه‏ها براى روزه امساک نمايند و حدود پنج الى شش دقيقه بعد از اذان، شروع به اداى فريضه صبح نمايند.
س : وقت نماز عصر تا اذان مغرب است یا تا هنگام غروب آفتاب؟ نیمه شب شرعی برای نماز عشا و بیتوته در منی چه وقت است؟
ج: آخر وقت نماز عصر تا غروب آفتاب است، و براى محاسبه نيمه شب، شب را از اول غروب تا اذان صبح حساب کنند، بنا بر اين تقريباً يازده ساعت و يک ربع بعد از ظهر شرعى آخر وقت نماز مغرب و عشا است.
س : اگر کسی در بین نماز عصر متوجه شود که نماز ظهر را نخوانده است، چه تکلیفی دارد؟
ج: اگر به خيال اين که نماز ظهر را خوانده است به نيت نماز عصر مشغول نماز شود و در بين نماز بفهمد که قبلاً نماز ظهر را نخوانده است، در صورتى که در وقت مشترک نماز ظهر و عصر است، بايد بلافاصله نيت خود را به نماز ظهر برگرداند و نماز را تمام کند و پس از آن، نماز عصر را بجا آورد، و اگر اين اتفاق در وقت مخصوص به نماز ظهر(
وقت نماز
س: براساس تقويم رصدخانه كشور سوئد فجر تا طلوع خورشيد در طول سال در سوئد بين حدود ۴۵ الى ۹۰ دقيقه در نوسان مى‌باشد (زمستان حدود ۴۵ و تابستان حدود ۹۰ دقيقه). آيا مى‌شود از اين مسئله استفاده كرد و براى بدست آوردن فجر مقدار اين زمان را از وقت طلوع خورشيد كم كرد؟
ج) اعتماد بر تقويم رصدخانه كشور محل سكونت اگر موجب حصول اطمينان شود اشكال ندارد.
س: اگر وقت اداى نماز كم باشد و نياز به رفع حاجت هم باشد تكليف شرعى چيست؟
ج: اگر بتواند در آن وقتِ کم با اکتفاى به واجبات نماز و حذف مستحبات، به وظيفه خود عمل کند، بايد نماز را با همين حال بخواند و اگر جلوگيرى از خروج حدث به هيچ وجه ممکن نباشد، چنانچه بتواند در وقت کم رفع حاجت کند و مقدارى از نماز را در وقت درک کند، بايد انجام دهد، در غير اين صورت لازم نيست.
س: من در روز سفر نماز صبح را در فرودگاه كراچى خواندم و سپس در همان روز قبل از فجر، در قاهره فرود آمدم. آيا بايد دوباره نماز صبح را در فرودگاه قاهره بخوانم.
ج) واجب نيست.
س: اگر کسى عمداً وقت نماز خود را به تأخير اندازد آيا حرام است؟ آيا عقاب اخروى دارد؟
ج) اگر عمداً تأخير بيندازد تا قضا شود، گناه کرده و بايد قضاى آن نماز را بجا آورد و از گناهش توبه کند.
س: شخصى در کانادا زندگى مى‏کند، و با اين‏که از قطب شمال فاصله زيادى دارد، امّا در زمستان، هنگام ظهر، که سايه‏ى شاخص به کوتاه‏ترين طول خود مى‏رسد باز هم طولش نسبتاً بلند است و بيش از طول خود شاخص است. در نتيجه در هيچ زمانى از روز سايه‏ى شاخص به دو هفتم يا چهار هفتم يا خود طول شاخص نمى‏رسد. با اين فرض، هنگام فضيلت نوافل عصر و خود نماز عصر را چگونه تعيين کند؟
ج)  مراد از دو هفتم يا چهار هفتم شاخص اين نيست که تمام سايه‌ى شاخص را در نظر بگيريم، بلکه مقدار سايه‌اى که پس از نهايت کوتاه شدن، شروع به بلند شدن کرده است در نظر گرفته مى‌شود لذا در فرض سؤال هم، تعيين زمان نماز عصر و فضيلت آن ممكن است.
س: دوستم در اروپاى شمالى كار مى‌كند كه شش ماه روز و شش ماه شب است، حكم شرعى عبادات او چيست؟
ج) نمازها را در وقت، به همان افق محل سكونت ـ كه صبح را در صبح آنجا و ظهر و عصر را، به همان وقت آنجا، و نماز مغرب و عشاء را در بعد از مغرب همانجا ـ‌ بايد بخواند. و روزه، به حساب اينكه روز خيلى طولانى است و تمكن از روزه ندارد، ساقط است.
س: اگر شخصى به اشتباه گمان برد که وقت نماز صبح تمام شده و نماز خود را به نيّت قضا بخواند و هنگام نماز ظهر بفهمد که نماز صبح قضا نشده بود، حکم نمازى که خوانده چيست؟
ج) اگر به قصد وظيفه فعليه و آنچه بر عهده او مى‌باشد نماز را خوانده، صحيح است.
س: آيا در پايان وقت شرعى نيمه شب، نماز عشا قضا مى‌‌شود؟
ج) واجب است نماز عشا را تا قبل از نيمه شب شرعى بخوانند و بعد از آن به قصد قربت بجا آورده و نيت ادا و قضا نكنند.
س: اگر در هنگام نماز صبح ندانى که آفتاب طلوع کرده يا نه به چه نيتى بايد نماز را خواند؟
ج) تا يقين نکرده‌ايد که آفتاب طلوع کرده باشد، نماز ادا است و در هر صورت مى‌توانيد به قصد وظيفه فعلى نماز را بجا آوريد.

احکامی در مورد وقت نماز